آموزش کامل تعویض چرخ پنچر با زاپاس

وسایل مورد نیاز

قبل از شروع به حرکت مسافرت یا تفریح  مطمئن شوید که وسایل زیر را در خودرو قرار دهید:

1- جک – برای بالا بردن ماشین 

2- دسته جک 

برای بلا و پایین بردن راحت تر جک

3- پایه جک (Jack Stand) – برای نگه داشتن ایمن ماشین 

اگر نداشتید می توانید یک لاستیک را زیر خودرو قرار دهید تا در صورت در رفتن جک اسیب به ماشین شما وارد نشود.

4- آچار چرخ (Lug Wrench) – برای باز و بستن پیچ‌های چرخ

5- زاپاس (چرخ یدکی)

6- گوه چرخ (Wheel Chock) – برای قفل کردن چرخ‌ها و جلوگیری از حرکت

7- دستکش و چراغ قوه (در شب) 

مرحله ۱: توقف ایمن ماشین

1. به محض اینکه فهمیدی لاستیک پنچر شده، آروم سرعت رو کم کن.
2. ماشین رو در یه جای صاف و محکم نگه دار — مثلاً کنار جاده روی زمین سفت.
3. چراغ خطر (فلشر) رو روشن کن تا بقیه بفهمن توقف کردی.
4. ترمز دستی رو کامل بکش، دنده رو در حالت P (برای اتومات) یا دنده ۱ / دنده عقب (برای دنده‌ای) بزار.
5. گوه یا سنگ رو پشت چرخ مخالف بذار (مثلاً اگر چرخ جلو پنچر شده، پشت یکی از چرخ‌های عقب بزار).

مرحله ۲: شل کردن پیچ‌های چرخ

1. اگر قالپاق داره، قالپاق رو با احتیاط دربیار.
2. با آچار چرخ، پیچ‌ها رو در جهت خلاف عقربه‌های ساعت کمی شل کن (نیم تا یک دور).
   ⚠️ ولی کامل باز نکن! چون هنوز ماشین روی زمینه، فقط باید سفتی اولیه باز بشه.
3. اگه پیچ‌ها خیلی سفته، از پا یا وزن بدنت برای فشار دادن آچار استفاده کن (ولی حواست باشه آچار نلغزه).

مرحله ۳: بلند کردن ماشین با جک

1. محل درست جک‌گذاری معمولاً کنار هر چرخ روی شاسی (لبه فلزی زیر درها) هست — اونجایی که یه بریدگی یا نشانه داره.
2. جک رو زیر اون نقطه قرار بده و شروع کن به بالا بردن تا لاستیک حدود ۵ تا ۱۰ سانت از زمین جدا بشه.
3. اگه داری کار طولانی‌تر انجام می‌دی (مثلاً در تعمیرگاه)، حتماً پایه جک رو زیر ماشین بذار تا ایمن بمونه.

مرحله ۴: باز کردن کامل چرخ

1. حالا که چرخ از زمین جدا شده، پیچ‌ها رو کامل باز کن و کنار بذار (ترتیبشون رو حفظ کن).
2. با دو دست، چرخ رو صاف بگیر و آروم بیرون بکش.
   
   اگه چرخ به خاطر زنگ یا چسبندگی درنیومد، با کف پا یا دست یه ضربه کوچیک به لبه لاستیک بزن.

مرحله ۵: نصب زاپاس (چرخ یدکی)

1. چرخ زاپاس رو طوری بگیر که سوراخ‌هاش دقیقاً روبه‌روی پیچ‌ها قرار بگیرن.
2. چرخ رو تا انتها فشار بده تا کامل روی هاب (محور) بشینه.
3. پیچ‌ها رو دستی بنداز و با دست بچرخون تا حدی که همه کمی بسته بشن.

مرحله ۶: پایین آوردن و سفت کردن پیچ‌ها

1. جک رو کمی پایین بیار تا چرخ فقط کمی زمین رو لمس کنه، ولی هنوز وزن کامل روش نباشه.
2. حالا پیچ‌ها رو با آچار، به صورت ضربدری (الگوی ستاره‌ای) سفت کن تا چرخ کاملاً صاف بشینه.
   • یعنی پیچ مقابل هر پیچ رو ببند، نه یکی‌یکی دور تا دور.
3. بعد ماشین رو کاملاً پایین بیار و جک رو بردار.
4. پیچ‌ها رو یه بار دیگه محکم کن. اگه آچار گشتاور داری، طبق دفترچه ماشین گشتاور دقیق رو تنظیم کن (معمولاً بین ۸۰ تا ۱۲۰ نیوتن‌متر).

نمونه هایی از آچار گشتاور

مرحله ۷: چک نهایی

1. قالپاق رو سر جاش بزار (اگه داره).
2. وسایل رو جمع کن و زاپاس پنچر رو داخل صندوق بذار.
3. بعد از حدود ۵–۱۰ کیلومتر رانندگی، دوباره پیچ‌ها رو چک کن که شل نشده باشن.

نکات مهم ایمنی

• هرگز زیر ماشینی که فقط با جک بالا رفته نرو!
• جک رو روی زمین خاکی، نرم یا شیب‌دار قرار نده.
• همیشه ترمز دستی و گوه رو بذار.
• چرخ زاپاس معمولاً برای مسیر کوتاه و سرعت پایین طراحی شده؛ زودتر لاستیک اصلی رو تعمیر کن.

فیلم آموزش تعویض چرخ زاپاس